6 november 2013

Kate en de geest van Di



Niet dat iemand er aan twijfelde, maar Kate Middleton is weer mager. En niet gewoon mager, maar ‘super fit’ en ‘dunner dan jij’, getuige sommige krantenkoppen. De mediaobsessie met de vrouw van prins William, die in intieme kring Catherine genoemd wordt, daarbuiten hertogin van Cambridge, maar in persland koppig Kate blijft heten, is sinds de geboorte van zoon George alleen maar toegenomen. Zwangerschap en bevalling gaven een extra dimensie aan een andere mediaobsessie: gewicht. Geen schijn van kans dus dat schandaalpers en damesbladen de vrouw wiens naam (Kate) ook nog eens rijmt met weight (Engels voor gewicht) met rust zouden laten. 

Uren na de geboorte van prins George, een dag om precies te zijn, weet het weekblad OK! te melden welk dieet Kate gaat volgen om van de ‘overtollige kilo’s’ af te komen. De hertogin lijkt een normale, nieuwe moeder als ze haar baby op de stoep van het ziekenhuis aan de wereld voorstelt met een duidelijk zichtbare buik. Maar dat blijkt, achteraf gezien, een menselijke dwaling. 

‘Haar buik zal meteen inkrimpen’, voorspelt het blad dat zes pagina’s wijdt aan een ‘exclusief dieet- en aktiviteitenprogramma van de hertogin’. Een vriendin die rond die tijd van haar bevalling ligt bij te komen in een ziekenhuis waar OK! verkocht wordt, laat weten dat zij en de kraamafdeling ‘not amused’ zijn. Artsen waarschuwen voor een onrealistische druk op nieuwe moeders om nog voor de eerste luier verschoond is op dieet te gaan. Een TVpresentatrice start een campagne op twitter om OK! te boycotten.

Een paar maanden na de bevalling bezoekt Kate een sportcentrum. Ze draagt een gestreept T-shirt, sleehakken en, shock horror, een spijkerbroek ‘van voor haar zwangerschap’. Als de hertogin tijdens een potje volleyball omhoog springt weten we het zeker: 89 dagen na de bevalling heeft ze weer een buik als een strijkplank. En ‘zonder dat ze er iets voor hoefde doen’. 


Dat de hertogin in het bezit is van een erfelijkheidsfactor die vet schijnt te weren, dat ze fysiek actief is en tijdens haar zwangerschap niet veel aankwam, is geen afdoende verklaring. De kwantiteitspers heeft een nieuw probleem gevonden: Kate is te veel afgevallen. ‘Muchless of Cambridge’, kopt de Sun, waarbij much less (veel minder) bedoeld is te rijmen met duchess (hertogin). Kate’s gestel baart zorgen. En niet alleen in het paleis, of elders in het koninkrijk, maar ver, ver daarbuiten. De Daily Star, voor wie waarheidsgetrouwe journalistiek een relatief rekbaar begrip is, raadpleegt de paranormale wereld waar het wijlen prinses Diana tegenkomt. De krant wijdt er een voorpagna aan: ‘Geest van Di waarschuwt hertogin: je bent te dun!’. Simone Simmons, ‘vroegere vriendin van Diana’ en ‘psychische heler’, is zo goed de waarschuwing van Di kenbaar te maken. De krant publiceert ze onder de kop ‘primeur’. 

23 oktober 2013

Weg met Black Pete


Ik krijg Zwarte Piet niet uitgelegd aan mijn Britse vrienden. ‘Dus jullie verven je gezicht zwart, zetten een wollige pruik op, gaan zo de straat op en dat heet in Nederland feest? O, niet zomaar feest, maar het belangrijkste typisch Nederlandse feest dat er is? Goh. En daar komen geen rellen van?’ En ik hoor ze denken: de laatste keer dat wij zo’n karikatuur uit het koloniale tijdperk tegenkwamen was op onze jampotjes. De golliwog, een zwarte piet-achtige lappenpop, was heel lang de mascotte van Robertsons, een merk jam. Een jaar of tien geleden werd ie afgevoerd. De golliwog was een ‘racistisch stereotype’. Britten, vooral zwarte Britten, namen er aanstoot aan.

En daar gaat het om. Het verleden van Zwarte Piet is van ondergeschikt belang. Of hij nou in een vorig bestaan schoorsteenveger was of slaaf maakt niet uit. Wat telt is dat hij zwart is en ondergeschikt aan de goede, witte man en dat dat ervaren wordt als kwetsend. Vooral door degenen die wij tot voor kort aanduidden met de term allochtoon. Ook zoiets trouwens wat in Londen niet begrepen wordt. ‘Dus jullie hebben een aparte term voor niet-witte mensen die in Nederland wonen? Ook al zijn ze er geboren?’

Volgens een onderzoek van Omroep Brabant vindt 99% van Brabanders dat Zwarte Piet moet blijven. Want hij is niet racistisch. O nee?, dacht ik. Willen ze het niet zien of kunnen ze het niet zien? Stel dat president Obama volgende maand Den Bosch zou aandoen. Zouden al die Brabanders hem dan kunnen uitleggen waarom Black Pete niet racistisch is? Please, Brabanders. Get over yourselves. 

De dinosaurussen stierven uit omdat ze zich niet aanpasten. Dat mag het Sinterklaasfeest niet overkomen. En het hoeft ook niet. Met een paar kleine ingrepen kan ‘ons traditionele kinderfeest’ rijp gemaakt worden voor de 21ste eeuw. Want als Zwarte Piet hier en daar een vrouw kan zijn, dan kan hij ook minder zwart worden, minder onderdanig, en een minder ongeletterde toon aanslaan. De huidige versie heeft zijn langste tijd gehad. Die verdient de roe en moet daarna de zak in. Pas Zwarte Piet aan en hij kan nog jaren mee. De Robertsons jam bestaat ook nog steeds. 


2 oktober 2013

Geen WK in Doha


Wie kan de WK in Qatar nog verdedigen?  2022 is ver weg, maar ik heb al afgehaakt. The Guardian liet onderzoeken hoe de superrijke, blingerige golfstaat zich op dat feest voorbereidt. En het is veel, veel erger dan je denkt. Qatar heeft duizenden arbeiders geïmporteerd uit Nepal en India die de stadions moeten bouwen. Maar eenmaal in de golfstaat worden die immigranten moderne slaven. Ze verliezen hun paspoort, contract en rechten. Ze werken soms lange periodes voor niks. Horigen en lijfeigenen. Met aan die begrippen verwante leef- en werkomstandigheden. Kamers van 3 x 4 voor elf mannen. Geen douches maar een emmer water boven een open riool. Lange werkdagen bij temperaturen van 50 graden. Dat soort dingen.

Gemiddeld overlijdt er bijna iedere dag een immigrant, zegt het rapport. Doorgaans aan een hartaanval of een ongeluk op de werkplaats. En dat telt op. Het betekent, rekenden de onderzoekers uit, dat nog voor de aftrap 4000 gastarbeiders hun leven zullen hebben ingeruild voor onze brood en spelen. En wij vinden het wreed wat de Romeinen in hun stadions deden met de christenen. 

Vergis je niet. Het houden van horigen is niet illegaal in Qatar. En trouwens, wie heeft dat eigenlijk bedacht, een voetbaltoernament in Qatar? In juni en juli. Gemiddelde temperatuur 50 graden. O wacht, de hitte hoeft geen probleem te zijn. Iemand in Doha zou een voorstel hebben gedaan om de stadions van airco voorzien. 

Je kunt op je vingers nagaan wat er nu gaat gebeuren. Fifa zal proberen de kampioenschappen te verschuiven naar de winter. De omstandigheden van de immigranten zullen marginaal verbeterd worden. Er zullen gedragscodes komen voor de uitvoerders van de bouwprojecten. Maar het zal aan de essentie niks veranderen. In het grootste sportfestijn ter wereld zullen voetbalmiljonairs spelen in een land dat groot werd op uitbuiting en mishandeling. Er zit maar een ding op. Boycotten. 

24 juli 2013

Hoe de media de opwinding over Baby Cambridge verzon


Hoe komt het toch dat de nuchtere Briten zich zo laten meeslepen met de geboorte van een prins, wilde de Gazet van Antwerpen gister van mij weten. En kon ik die hysterie verklaren. Hè, hysterie? Laat ik daar nou niks van gemerkt hebben.  Nergens in mijn Londense wijk hangen vlaggen uit, nergens slingers of balonnen. Misschien dat het elders in het land anders is? Tijd voor een belronde met een paar Britse vrienden. Hoe reageerde hun vaderlandse gemoed op de geboorte van Baby Cambridge?  De meeste antwoorden beperkten zich tot twee woorden. ‘Who cares?’ OK, drie. ‘Who fucking cares?’. Ik ben de eerste toe te geven dat mijn vrienden, overduidelijk behorend tot het licht geïrriteerde, liever dan het hysterische volksdeel, misschien niet representatief zijn. Maar een Nederlandse vriend, op vakantie in West-Engeland, weet niet eens dat er een prins is! En de vriend ligt toch echt, zweert hij, in een tent in Devon en niet in Bora Bora onder een steen. ‘Je merkt er hier gewoon niks van’.

De enige plek waar sprake was van ‘wereldwijde opwinding’, was op de stoep tegenover de kraamafdeling van het St Mary’s ziekenhuis. En dan vooral bij de sectie Amerikaanse media. In de Verenigde Staten zijn ze geobsedeerd met de Britse royals. Beter: de royals. Want wat de Amerikanen betreft is er maar een monarchie. Een lange stamboom, absurde tradities, een toekomstige koning en een fotogenieke prinses Kate; de Windsors zijn beter dan Hollywood. Beter zelfs dan Downton Abbey, waar ze in de VS aan verslingerd zijn. De Amerikanen zetten de toon. En waar de Amerikaanse media leidden, konden de Britten niet achterblijven. Bovendien was de BBC zwaar bekritiseerd voor de manier waarop ze vorig jaar het 60-jarig jubileum van de Britse majesteit verslagen had (te timide, niet serieus genoeg), dus nog meer reden flink uit te pakken. 

En zo kon het gebeuren dat Britse zenders kamerbreed, dagenlang alleen maar  babynieuws uitzonden. Zonder dat er een baby was. Of nieuws. ‘Straks, na het nieuws, meer geen nieuws’, zei een verslaggever. Maar de toon was gezet. De Britten ‘hielden hun adem in’, ‘konden niet wachten op’ en waren ‘in staat van grote opwinding’. Ik heb de kijkcijfers gezien. Net nadat Kate bevallen was, keken er bijna drie miljoen meer Britten naar de eindeloze soapserie Coronation Street, dan naar de samenvattingen van de journaals. De BBC had woensdagochtend 380 klachten binnen van kijkers die de verslaggeving teveel en overdreven gevonden hadden. Waaronder de 88-jarige nicht van de Britse majesteit, Margaret Rhodes. Gevraagd hoe spannend ze het vond, zei ze: ‘niet bijzonder. Er worden miljoenen babies geboren’. 

De media hadden het kunnen weten. De kijkers werden gevraagd via twitter en emails toch vooral te reageren op de uitzendingen. Om, toen ze daaraan gehoor gaven, genegeerd te worden.  

17 juli 2013

wachten op Baby Cambridge


Wat raar, dacht ik, toen ik op de stoep van het Londense St Mary ziekenhuis stond vorige week, wat doet een huishoudbeurs hier? Tegenover de ingang van de kraamafdeling waar Kate Middleton moet bevallen stonden 107 opvouwbare, metalen ladders. Ik heb ze allemaal geteld omdat er niks anders te doen was. Het was een lome, warme ochtend en de fotografen, eigenaren van de betreffende trappen, waren vermoedelijk de kroeg ingevlucht. Paddy, een cameraman met wie ik wel eens werk, zat tussen het veld van ladders en camerastatieven een roman te lezen. Het was zijn vierde. Op het breken van de koninklijke vliezen kun je lang wachten. Een bewaker in een zwart pak zei ingehuurd te zijn door CNN om 24/7 de camerapositie van die Amerikaanse nieuwszender te beschermen. De paar aanwezige mediatypen deden wat verslaggevers altijd doen als er geen nieuws is: weddenschappen afsluiten, in dit geval op de geboortedatum van Baby Cambridge en elkaar interviewen. Kortom: dit is de plek waar alle ingrediënten samenkomen (tropische temperaturen, verveling en een totale afwezigheid van harde informatie) die een geruchtenmolen in de hoogste versnelling kunnen krijgen. Het is de reden dat sommige media afgelopen vrijdag al met grote stelligheid de staat van ontsluiting wisten van Kate’s baarmoederhals.

Wat ik op de stoep van het ziekenhuis ook leerde is met hoeveel spanning, opwinding en ingehouden adem de Britse natie uitkijkt naar deze geboorte. ‘De belangrijkste koninklijke gebeurtenis in dertig jaar’, zeiden Sky News, en Amerikaanse, Duitse en Australische verslaggevers. Gek genoeg merk ik daar in mijn West-Londense wijk maar weinig van. Bij de bushalte en aan de schoolpoort is de hittegolf het gesprek van de dag. Er hangen geen vlaggen in de étalages en ik zie niet meer patriottisch getinte theedoeken dan anders. In Australië breit de oud premier een kangaroe voor baby Cambridge, in Canada zijn speciale koninklijke-geboorte-edities in voorbereiding, in Californië zijn babyfeesten georganiseerd. Van Kenia tot Indonesië, van Rusland tot Zuid-Afrika; geen aan Kate gelieerde futiliteit is te klein om op sociale media becommentarieerd te worden. De Britse economie hoopt € 300 miljoen te verdienen aan de geboorte, maar de Amerikaanse nog veel meer. De reden is, zegt de man van ABC, ‘omdat wij de Britse koninklijke familie eigenlijk als de onze beschouwen’. 

En dat is het natuurlijk. We hebben het over de Britse royals, maar ze zijn alleen Brits in naam. In werkelijkheid zijn de Windsors een internationaal fenomeen, wiens riten en verhoudingen, altijd het meest zichtbaar tijdens hoogtijdagen als huwelijken en bevallingen, een aantrekkingskracht hebben tot ver buiten de landsgrenzen. 

Voor ‘s werelds media zit er dus niets anders op dan wacht te blijven houden op het trottoir tot het moment waarop het paleis zal bevestigen dat Kate’s bevalling begonnen is. Ik kan me overigens niks ergers voorstellen dan de wetenschap dat terwijl jij brult om een ruggeprik, de hele wereld weet dat je weeën begonnen zijn. Maar zo wil de traditie het. Zoals ze ook wil dat meteen na de geboorte de dienstdoende gynaecologen hun handtekening op een stuk papier zetten, waarna het bewuste document onder politiebewaking naar het paleis gereden wordt waar het op een schildersezel buiten de paleispoort gezet zal worden. ‘Het is nog net niet het zwaaien met bebloede lakens om te bewijzen dat een huwelijkse ontmaagding heeft plaatsgevonden, maar het scheelt niet veel’, schreef een Britse columnist. 

Luttele uren na de bevalling is dan eindelijk het moment waarop de 103 fotografen, verslaggevers en cameramensen wachtten. Kate zal buiten het ziekenhuis poseren met haar baby. Ze zal haar plicht gedaan hebben. De show, beter bekend als het huis van Windsor, kan doorgaan. Er zal een erfgenaam zijn die de Britse troon zal bestijgen. Zij het pas, als alles meezit, over een jaar of zestig.

2 juli 2013

Haal Snowden naar Nederland


De EU is woedend, Parijs boos en Merkel bedroefd. En blijft het daarbij? Ik vraag het maar omdat ik voor Edward Snowden, de klokkenluider par excellence, het ergste vrees. Want het was Snowden die de wereld vertelde dat (en hoe) de VS miljoenen Amerikaanse en Europese burgers systematish en constant bespioneert. En het is Snowden wiens positie nu in gevaar is. Zijn opties voor asiel worden met het uur kleiner. Ecuador leek een goeie uitvalsplek, maar ging uiteindelijk door de knieen voor Amerikaanse druk. China heeft hem, na vermoedelijk alle relevante informatie gelezen te hebben die Snowden op zijn vier laptops heeft staan, laten verrtrekken naar Moskou. En als Rusland gezien heeft wat de VS op het gebied van bedrijfs- en politieke spionage hebben uitgevoerd, zullen ook zij Snowden vermoedelijk de deur wijzen. Dus waar dan heen?

Ik zeg: Nederland. Wij mogen graag onze nek uitsteken, we zijn niet bang de voortrekkersrol te vervullen, wij werpen ons graag op als er internationaal hand- en spandiensten moeten worden verleend.


Is Snowden een held? Geen idee. Maar als Daniel Ellsberg zegt dat we te maken hebben met het belangrijkste materiaal dat ooit gelekt is in de Amerikaanse geschiedenis, dan luister ik. Want Ellsberg was mijn held. Als militaire analist maakte hij in 1971 de Pentagon Papers openbaar. Daarin werd duidelijk hoe Washington haar burgers om de tuin leidde inzake de oorlog in Vietnam. Ellsberg, nu alom gerespecteerd, werd toen verguisd en veroordeeld. Hij was een van de redenen waarom ik de journalistiek in wou. Hij was ook een van de redenen waarom ik mezelf voorhield dat, als het om regeringsaangelegenheden ging, de overheersende emotie wantrouwen moest zijn. Tot dien verstande heb ik op mijn werkkamer een cartoon van een pissende hond aan de muur. Om me te herinneren aan het Engels gezegde dat een journalist zich immer behoort te verhouden tot de overheid als een hond jegens een lantaarnpaal. 


 'De VS zijn geen politiestaat, maar hebben wel de elektronische en juridische infrastructuur er een te worden', schreef Ellsberg in de Guardian. Er is geen reden aan te nemen waarom die infrastructuur niet gebruikt zou worden om legitieme protesten in de kiem te smoren. Onder Obama worden Amerikaanse verslaggevers die werken aan verhalen die van publiek belang zijn, afgeluisterd. Hun emails worden onderschept zodat hun bronnen op hun beurt in het geniep kunnen worden afgeluisterd. En dat is maar een van de gevolgen van de invasie van onze privacy. Dat het onderzoeksjournalistiek lastig, zo niet onmogelijk gaat maken.

Over veertig jaar is Edward Snowden gerehabiliteerd. Of vergeten. Maar zijn onthullingen niet. Zij zullen leiden tot een discussie over surveillance en afluisterpraktijken door de staat. Een discussie die trouwens niet mogelijk is zonder de onthulling van wat de staat zoal afluistert. Dus, Den Haag, geef Snowden asiel. Verwelkom hem in Nederland. Zet hem te werken op een van je eigen ministeries. Negeer de druk uit Washington in de wetenschap dat de geschiedenis zal bevestigen dat je het lef had te kiezen voor de kant van de good guys.





12 juni 2013

koningin Camilla

Je gaat drie weken op vakantie en bij terugkeer voel je al meteen dat er iets veranderd is. Engeland ligt er anders bij. Hoe, dat laat zich lastig definiëren, maar het is niet meer hetzelfde land. En dan, nog voordat je stinkende kleren (de vakantie was een kampeersafari in een overwegend waterloze regio) door hun eerste wascyclus heen zijn, weet je wat er in jouw afwezigheid gebeurd is. Camilla, landelijke haatfiguur sinds de jaren negentig, door onderdanen eens met broodjes bekogeld op het parkeerterrein van haar plaatselijke supermarkt, is opeens een National Treasure. De landelijke schandpaal, de rottweiler, de wicked witch of Wiltshire, is nu 'een grote aanwinst voor de koninklijke familie'.  Hoe kon dat zo gebeuren?

Toen Camilla nog Parker Bowles heette was ze de lont onder Het Sprookjeshuwelijk. Vanwege haar affaire met prins Charles, was Camilla de schuld van Diana's ongelukkige leven en van haar tragische dood. Camilla kon nooit koningin worden. Ze zou altijd gehaat, of als het meezat impopulair blijven.

Dat Charles voor haar viel was te begrijpen. Camilla was alles was wat de neurotische Diana niet was; stabiel, nuchter, slordig en relaxed. Ze was een paardrijdend plattelandstype met een stem die een labrador van drie graafschappen verder kon terug roepen. 'Ze kan zo van een paard af springen en een avondjurk aantrekken zonder eerst in bad geweest te zijn', zei eens een vriendin.

Dat is nu wel anders. Camilla glanst en schittert voor de camera's terwijl de pers superlatieven tekort komt voor het beschrijven van haar huid, haar en hoed.  Camilla is de 'dazzling Duchess'. Niet dat de rehabilitatie vanzelf ging. Er was een leger PRadjudanten en kappers mee gemoeid, yoga- en pilateslessen en stijladviseurs. Maar Camilla kan nu, als een echte royal, een tiara dragen zonder dat meute en media in opstand komen.

Wat nooit zou gebeuren is geschied. Diana is zo goed als vergeten. Niets in Londen herinnert meer aan haar, een gigantisch voetbad in Hyde Park, de 'Diana Herdenkingsvijver' uitgezonderd. Als Charles koning wordt, wordt Camilla koningin. Volgens sommigen is ze dat al. Vorige maand in Parijs, tijdens haar eerste solotoernee in het buitenland, liet een Franse ambtenaar weten erg onder de indruk te zijn 'van de Britse majesteit'.

16 april 2013

Het Thatcher tijdperk


Onze buren in Londen gedurende het Thatchertijdperk, waren bescheiden, lichtbejaarde Britten. Ze waren vriendelijk, saai en overtuigende aanhangers van Thatcher. Dat laatste was het belangrijkst. Het betekende dat de wederzijdse verhoudingen gedoemd waren tot een koude vrede. Bij verkiezingen hingen zij blauwe balonnen aan het tuinhekje en portretten van de leider voor de ramen. Mijn echtgenoot, vanaf zijn vijftiende Labouraktivist, nam wraak door ons huis van boven tot onder met rode Labourposters te beplakken. Met nadrukkelijke uitzondering van mijn werkkamer op de eerste verdieping die weer een oranje/gele Liberale zône was. Als het ging om politieke eensgezindheid konden de Noord-Ieren van ons nog een hoop leren. Leven in Thatchers Engeland betekende, letterlijk, kleur bekennen. De complexiteiten van een westerse, laat 20ste eeuwse samenleving kwamen er hier niet in. Het was them and us, zij en wij, donker versus licht, links tegen rechts. 

En wie niet voor haar was, was tegen haar. Thatcher had een kinderlijke nostalgie naar oude zekerheden. Zij was de politiek ingegaan, zei ze eens, ‘vanwege het conflict tussen goed en kwaad’. Linksige typen waren de schuld van alle ellende sinds de plaag. Ooit tobde ze met een toespraak waar haar speechschrijver een sketch had ingesmokkeld van Monty Python. Thatcher, die geen grein humor had, wilde weten wie die Monty Python was en vooral: ‘was hij een van ons?’  

Thatchers Engeland was een slag minder tolerant dan het huidige. Toen de Anglikaanse aartsbisschop voorstelde om in een dienst na de Falklandsoorlog ook de nabestaanden van de Argentijnse doden te herdenken, viel ze hem bijna aan. Thatcher deed niet aan empathie of compassie, tenzij het een persoonlijke connectie betrof. Compromissen waren een teken van zwakte of verraad. ‘Ruziemaken is haar sterkste kant’, zei eens een oud minister. Thatcher vond de klasseverschillen niet uit, maar verscherpte ze wel. Ze verdeelde haar partij, het land en de huisdieren. Ik kende tenminste mensen die zeiden dat hun mond begon te blaffen zodra ze op TV verscheen. ‘Ieder gesprek, ieder etentje was een standpuntbepaling’, zei een vriendin gister. ‘Voor of tegen het opheffen van privéscholen, voor of tegen de mijnstaking, voor of tegen schoudervullingen’. 

In mijn Londense vriendenkring werd Thatcher gehaat met een passie. Haar naam was een scheldwoord. Op scholen leerden kinderen een hekel aan haar hebben. Toen mijn kinderen eenmaal de leerplichtige leeftijd hadden was Thatcher al lang vertrokken, maar haar naam zou een vloek blijven. Op een peuterspeelzaal hoorde ik een keer kinderen brullen: ‘Thatcher, Thatcher, Thatcher, Out, Out, Out’. 

De meeste van mijn linkse vrienden trokken financieel profijt van de Thatcherjaren. Ze zagen hun huizen vele malen in waarde stijgen, terwijl mijn buren hun politieke loyalteit nooit op die manier gewaardeerd zagen. Pas nadat ze kort na elkaar overleden, zag ik hoe arm ze geweest waren. De avond voor de begrafenis mochten we voor het eerst de drempel van de voordeur over. Het meubilair was tot op de draad versleten. Op het vloerkleed onder de tafel zaten gaten waar de stoelpoten gestaan hadden. Terwijl wij juist, zoals een vriend het ooit formuleerde, ’de mensen geworden waren waar we vroeger stenen naar wilden gooien’. 

14 maart 2013

Super rijk en super ongelijk



Toen ik eind jaren zeventig in Londen ging wonen, leek geen land verdeelder dan Engeland. De klassenverschillen waren groot en in your face. Rechts de rijen wit gestucte huizen met voorname pilaren en links, twee honderd meter verder, woningen die in Londen ‘goedkoop’ heten en bij ons ‘onbewoonbaar verklaard’. Je hoefde de kinderen bij de bushalte ‘s ochtends maar te horen, om te weten dat zij hun onderwijs op een ander instituut genoten, dan de jongens van de overkant die in hun donkerblauwe  schooluniform met stropdas, per auto afgevoerd werden naar de priveschool. Dat daar geen revolutie van komt, dacht ik toen.

Feit is dat, hoewel de meeste Britten zich tegenwoordig middenklasse noemen, de afstand tussen de haves en have nots alleen maar is toegenomen. En daar kunnen ze hier prima mee leven. Beter; de verschillen worden zelfs aangewakkerd. Een prachtig voorbeeld is quantative easing. QE is een dure term voor het bijdrukken van geld. Het is een methode om, zeggen de BBC journaals, de economie op te peppen. En zo werd in luttele jaren ruim 400 miljard euro aan de banken overhandigd met het vriendelijk verzoek dat geld te gebruiken voor leningen aan bedrijven en huizenkopers. En wat blijkt? Er is het afgelopen jaar door de banken juist minder geleend.  De Britse economie, intussen, ligt nog immer op zijn gat, waarop het zich langzaam naar een triple dip recessie sleept. Wat er dan met die miljarden gebeurd is, hoor ik u vragen? Die hebben geholpen de aandelenmarkt naar recordhoogte te stuwen. 

‘We zitten allemaal in hetzelfde schuitje’, zei Dave Cam toen hij net premier was en uitlegde waarom er zo fors bezuinigd moest worden. Ik moest eraan denken toen ik op een site las dat de lonen van de grootste veelverdieners in Groot Brittannie met 12% gestegen waren en in de Independent, dat de helft van alle Britse kinderen binnen twee jaar zal opgroeien in gezinnen die onder of tegen de armoedegrens aan zitten.

Dat Londen de superrijken niks in de weg legt is bekend. Kern van de fiscale politiek is om de City, die een onverantwoord groot onderdeel van de economie uitmaakt, tevreden te houden. Het verklaart waarom van alle Europeanen alleen de Britten zich verzetten tegen het korten op bankiersbonussen. De toekomst van Groot Brittannie is, zei eens economisch verslaggever Evan Davis, ‘als de butler van de wereld’.

Dat nergens in de ontwikkelde wereld de ongelijkheid sneller steeg dan in het Verenigd Koninkrijk, is even bekend als het wekelijks salaris van Wayne Rooney (300.000 euro).  Maar het blijft een rare gedachte dat Groot Brittannie wat inkomensverdeling betreft, in 1978 een meer gelijk land was dan het sindsdien geweest is.

30 januari 2013

Buckingham Palace: aftreden is voor gewone royals.


Toen Elizabeth in 1953 gekroond werd, dacht 46% van de Britten dat ze door God was aangewezen. Misschien dacht ze dat zelf ook. Kort daarvoor had ze het Gemenebest beloofd: 'mijn hele leven, zij het kort of lang, in dienst van u te stellen'. Ze was toen 21. Het zou een lang leven worden. Als Elizabeth, 86, hetzelfde ijzeren gestel heeft als haar moeder, is haar oudste zoon 80 als hij de troon overneemt. Dat is jammer voor Charles, maar nauwelijks relevant.

Waar het in Buckingham Palace om gaat, is dat Elizabeth zich aan haar heilige belofte houdt. En dus zal de Britse majesteit, die hoofd is van de Anglikaanse kerk, net als de paus (hoofd van die andere kerk) aanblijven totdat ze van de troon valt. Een Brits staatshoofd heeft levenslang. Afstand doen is de connectie met God verbreken. Afstand doen 'terwille van een nieuwe generatie' is opportunistisch en goedkoop. Het bedoezelt het ambt. (Toen Elizabeth in 1980 gebeld werd met de mededeling dat Juliana afstand zou doen van de troon, zou ze nijdig gezegd hebben: 'typisch Nederlands').

Daar komt nog bij dat de Britten eerder geexperimenteerd hebben met aftreden en dat is niet goed bevallen. Elizabeth's oom, koning Edward de Achtste, hing in 1936 zijn kroon aan de wilgen, om met een gescheiden Amerikaanse te trouwen. Het veroorzaakte een constitutionele crisis waarvan de Windsors zich met moeite herstelden. Elizabeth is opgegroeid met verhalen over het verraad van de slappe Edward  en over de prijs die De Firma betaalde voor diens schromelijk gebrek aan plichtsbesef. Dus nee, Elizabeth is niet happig op de notie vrijwillig de teugels te overhandigen. Beter om God en het lot te laten beslissen

Het volk, dat niet langer gelooft dat ze door God gezonden is, zou er wel eens anders over kunnen denken. De abdicatie van Beatrix spreekt tot de nationale verbeelding. Volgens discussies op sites en in kranten zouden veel Britten het prima vinden als Elizabeth morgen afreisde naar de Schotse laaglanden, met medeneming van de corgi's, om nooit meer voet te zetten in het verafschuwde BP (Buckingham Palace). Charles zou wel gekroond moeten worden en niet, zoals Willem-Alexander, beeidgd. En de kroning zou stijf moeten staan van alle riten en symbolen die de Britten in huis hebben. Maar dat is Groot Brittannie. Verschil moet er zijn.

Wij gaan het op 30 april afleggen tegen de operette-achtige pracht en praal die de Windsors bij dergelijke gelegenheden gewend zijn uit de kast te trekken, maar wij doen dat in de wetenschap dat wij tenminste burgers zijn. De Britten zijn niet meer dan onderdanen. Waaraan ik mijn Engelse vrienden op momenten als deze, graag mag helpen herinneren.
 

16 januari 2013

Analyse van een Britse blunder

David Camerons Big Speech over 'Europa' moet nog gehouden worden, maar de indicaties zijn niet goed. Alles wat in de aanloop naar een historisch bedoelde toespraak mis kon gaan, liep fout.

Het begon met een slordig geformuleerde opmerking tijdens een persconferentie in Brussel. Dat was vorig jaar juni. Opheldering was gewenst. Kon hij, vroeg de Sunday Telegraph aan Cameron, zijn Europese gedachte toelichten in een door hem zelf geschreven artikel? Natuurlijk kon hij dat, zei Cam. Maar eigenlijk kon hij het niet. Niet iedere Europese leider heeft een Europees beleid. Cameron, hadden sommigen al besloten, had er geen. Dat het verhaal voor de zondagskrant toch opviel was vanwege de conclusie 'dat de termen Europa en referendum elkaar niet uit hoeven sluiten'. Feest in de rechtse pers en bij de Eurosceptici. Er zou dus toch een referendum komen over het Britse lidmaatschap van de EU. Maar wanneer en onder welke voorwaarden? In het najaar zou de premier er meer over zeggen, zei Downing Street.

Het najaar werd 'voor de kerst'. Voor de kerst werd 22 januari. En die datum werd eergister teruggeschoven naar vrijdag de 18de. Voor die plotselinge vervroeging was trouwens Angela Merkel te danken. In een haastig of geirriteerd of ronduit boos telefoongesprek (afhankelijk van welke kranten je erop na leest) had de bondskanselier Dave Cam erop gewezen dat de 22ste januari de datum was waarop Frankrijk en Duitsland de 50ste verjaardag van hun verzoening zouden vieren. Misschien niet het beste moment, had Merkel gesuggereerd, voor een toespraak die in veel lidstaten zou worden uitgelegd als anti Europa. Londen had weer eens bewezen zich niet alleen in een andere tijdzone te bevinden, maar op een geheel eigen planeet. Als we de Financial Times moeten geloven (en waarom niet) zou het gedoe om tijd en lokatie van de Big Speech uit de comedy serie Yes Prime Minister gelicht zijn. Volgens de zalmroze krant was het eigenlijke plan geweest de Big Speech ook nog in Berlijn te houden. Op de dag dus van al die Frans-Duitse hartelijkheid.

En daarom werd het Nederland. Waar kon Cam anders terecht? Bovendien heeft de Britse regeringsleider in Mark Rutte een ambtgenoot die nog het dichtst in de buurt komt van een echte bondgenoot. En als je Dave Cam heet kun je alle steun die je geboden wordt gebruiken.